Przez krótki czas wydawało się, że położonym najdalej na zachód kamiennym kręgiem kultury wielbarskiej jest ten z Pławna, jednak ostatnie odkrycie z Ziemi Łobeskiej prawdopodobnie zmieni ten pogląd.
Od 2015 roku Łobeska Fundacja Archeologiczna kontynuuje badania nad rozprzestrzenieniem sieci megalitycznej na obszarze dorzecza środkowej Regi. Wszystkie znane obecnie lokalizacje grobowców megalitycznych miedzy Odrą a Regą to efekt naszej pracy. Do nas też należy odkrycie największego na Pomorzu, mierzącego 128 m megalitu z Łabunia Małego.
O prawdopodobnym istnieniu kamiennego kręgu na terenie gminy Resko dowiedzieliśmy się z przeprowadzonej w 2017 r. kwerendy właśnie w ramach prowadzonych badan nad megalitami. Wówczas przypadkiem trafiliśmy na wzmiankę o kamiennym kręgu. Informacje, jakie były zawarte w XIX w. źródle, pozwalały wyjątkowo w tym przypadku precyzyjnie określić jego lokalizację oraz wymiary. Poza miejscowością podana tam była nazwa pastwiska, na którym krąg miał się znajdować.
Nadawanie miejscowych nazw ludowych, w tym przypadku pastwisku, było w przeszłości powszechną praktyką. Funkcjonowały one jeszcze do 1945 roku, do czasu, kiedy niemieccy mieszkańcy opuścili te tereny. Wówczas stare nazwy zostały na zawsze utracone. W Muzeum Narodowym w Szczecinie ocalał z czasów przedwojennych spis ludowych nazw miejscowych (flurname), my jednak oparliśmy swe badania na archiwalnych opracowaniach kartograficznych.
Na pochodzącej z XVIII w. mapie odszukaliśmy to miejsce. Było to niewielkie pastwisko, położona w pobliżu wsi. Planując wyjście w teren celem weryfikacji tej informacji mieliśmy świadomość, że obecnie rośnie tam las. Po przybyciu okazało się jednak, że interesujące nas stanowisko zlokalizowane jest na terenie młodej, ogrodzonej uprawy, a jej wysokość nie przekraczała 4 m. Na takie obszary obowiązuje zakaz wstępu. Staramy się przestrzegać przepisy (chyba dlatego mamy dobre stosunki z pracownikami nadleśnictw) i wówczas zrezygnowaliśmy z dalszych poszukiwań. Pod koniec czerwca 2018 roku zatelefonował do nas Pan Leszek Simonowicz z Nadleśnictwa Resko i poinformował, że na terenie pewnego młodnika zauważył nienaturalne skupisko kamieni, układające się w krąg oraz przesłał wycinek mapy z zaznaczoną lokalizacją. Wówczas już wiedzieliśmy, że poszukiwany przez nas kamienny krąg rzeczywiście istnieje i zachował się do naszych czasów. Podana przez Pana Leszka Simonowicza lokalizacja pokrywała się dokładnie z tą z XIX w. źródła.
Dawne pastwisko zostało zalesione, należy jednak zauważyć poprawne zachowanie reskich leśników, którzy w trakcie przygotowywania terenu pod nasadzenia, nie tylko nie zniszczyli stanowiska, ale co więcej pozostawili rosnący na tym obszarze starodrzew.
Kamienny krąg ma blisko 20 m średnicy i może liczyć około 2000 lat. W jego sąsiedztwie znajdują się również pokryte kolistym brukiem, o średnicy około 3 m pochówki. Na jednym z nich zachowała się piękna kamienna stela. O odkryciu poinformowaliśmy Panią Doktor Martę Chmiel-Chrzanowską z Katedry Archeologii Uniwersytetu Szczecińskiego, zajmującą się badaniem okresu wpływów rzymskich.
Prace archeologiczne zaplanowane zostały na wiosnę 2021 roku. Poza typowymi badaniami sondażowymi mającymi na celu określenie chronologii i przynależności kulturowej kręgu, prawdopodobnie przeprowadzone będą również badania paleośrodowiskowe. W oparciu o ich wyniki możliwe będzie określenie, jakiego typu gospodarkę prowadzili mieszkających w pradziejach na tym obszarze ludzie. Pozwolą również poznać uprawiane oraz dzikorosnące gatunki roślin, oraz wiele istotnych szczegółów na temat zachodzących zmian środowiskowych na przestrzeni tysięcy lat.
Z informacji zawartej w XIX w. źródle wnioskujemy, że ten kamienny krąg można wiązać z przybyłymi na nasze obszary w I w. n.e. ze Skandynawii Gotami i zamieszkującą te tereny ludnością kulturą wielbarskiej. Kręgi w tej kulturze były miejscem spotkań (tingów), na których prawdopodobnie rozstrzygane były sprawy całej wspólnoty. Tego typu obiekty posiadają bardzo duży potencjał turystyczny. Najbardziej znane tego typu kręgi zlokalizowane są w Odrach oraz w okolicy Grzybnicy koło Koszalina.
Wszystkie te miejsca stanowią dużą atrakcje turystyczną, cieszącą się ogromnym zainteresowaniem. Organizowane są tam coroczne imprezy kulturalne przy dużym udziale publiczności. Ten z gminy Resko posiadałby dodatkowy atut, byłby najdalej położonym na zachód kamiennym kręgiem Gotów. Musimy jednak poczekać na wyniki badań archeologicznych, które potwierdzą chronologie tego stanowiska, a do tego czasu określamy ten obiekt jako domniemany krąg Gotów.
Odkrycie z gminy Resko jest niewątpliwym sukcesem reskich leśników i Łobeskiej Fundacji Archeologicznej. Należy zauważyć rosnące zainteresowanie pracowników Nadleśnictw Łobez i Resko ochroną lokalnego dziedzictwa archeologicznego. Bardzo dobrze rozwija się również nasza współpraca, za którą chciałbym leśnikom bardzo podziękować.
Bogdan R. Przybyła
Łobeska Fundacja Archeologiczna
