14 grudnia 2015 roku do rejestru zabytków został wpisany jako zabytek nieruchomy zespół parkowo – ogrodowy. Obejmuje on: Park Teatralny, Plac Koncertów Porannych z aleją lipową oraz dawna promenada z aleją kasztanową – obecnie część ulicy Spacerowej. Rosną tam bardzo rzadkie gatunki drzew, w tym: kasztan jadalny. Kasztan – nie kasztanowiec. Myli się więc ten, kto uważa, że jedyny kasztan jadalny w Kołobrzegu rośnie przy ulicy Łopuskiego.
Cenny drzewostan w obszarze nazwanym Uzdrowisko Wschód ma swoją historię. Ta współczesna sięga roku 2014, kiedy to Stowarzyszenie “Ekologiczny Kołobrzeg” i radny Krzysztof Plewko złożył wniosek o wpisanie do rejestru zabytków Parku Teatralnego położonego między ulicą Solną a Zdrojową, Mickiewicza wraz z ulicą Spacerową. Zauważyć warto, że Stowarzyszenie starało się o wpis tego konkretnego miejsca. Stało się inaczej: lepiej.
Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Szczecinie, po otrzymaniu wniosku od kołobrzeskiego Stowarzyszenia, zwrócił się do Narodowego Instytutu Dziedzictwa o sporządzenie dokumentacji konserwatorskiej w celu oceny wartości zabytkowej oraz weryfikację i określenie historycznych granic przedmiotowego parku. Po otrzymaniu takiej dokumentacji, wojewódzki konserwator uznał, że do rejestru zabytków należy wpisać cały zespół parkowo – ogrodowy. Po otrzymaniu stosownych dokumentów z odpowiednich instytucji, także po dokonaniu wizji lokalnej stwierdzono, że ów zespół, na który składa się Park Teatralny, Plac Koncertów Porannych i część ulicy Spacerowej obsadzona kasztanowcami, zachowane w czytelnych historycznych granicach założenia stanowią niezwykle wartościowe relikty świadczące o kilkusetletniej historii miasta.
Stwierdzono, że zachowana częściowo ulica Spacerowa – dawna Reeper Bahn – jest reliktem unikatowego założenia powstałego w okresie świetności miasta i portu już w średniowieczu. Założony Park Teatralny oraz Plac Koncertów Porannych są elementami kompozycji przestrzennej bezpośrednio związanej z rodzącym się już w pierwszej połowie XIX wieku kurortem nadmorskim.
Stwierdzono ponadto, że na obszarze dzisiejszego placu Koncertów Porannych oraz Parku Teatralnego, wzdłuż ulicy Spacerowej przebiegał trakt o metryce średniowiecznej, łączący morski port u ujścia Parsęty z miastem. Ów trakt określano nazwą właśnie Reeper Bahn. Osiemnastowieczne mapy pokazują reprezentacyjny trakt z obustronnymi obsadzeniami alejowymi, na którego zachodnim zakończeniu, na wzgórzu, stał kościół św. Mikołaja. Średniowieczna murowana świątynia była na osi owego traktu.
Po 1945 roku w zagospodarowaniu parku nastąpiły zmiany. Budynek teatru oraz zabudowania Towarzystwa Zdrojowego i zakładu kąpieli solankowych uległy zniszczeniu w czasie II wojny światowej.
W okresie powojennym park został został uporządkowany, jednak budynku teatralnego nie odbudowano – dziś rosną w jego miejscu drzewa. Na miejscu dawnych zabudowań Towarzystwa Zdrojowego znajduje się polana o nawierzchni porośniętej trawą. Historyczne rozplanowanie alejek parkowych uległo częściowemu zatarciu. Ocalał układ alei kasztanowców przy promenadzie, aleja przecinająca ukośnie park oraz w północnej części parku układ ścieżki o łukowatym wytrasowaniu z zachowanymi fragmentami oryginalnej nawierzchni.
Co istotne, założenie przestrzenne Parku Teatralnego i Placu Koncertów Porannych zachowało następujące elementy oryginalnego rozplanowania:
– czytelne granicy Parku Teatralnego wyznaczone układem ulic: Solna, Spacerowa, Mickiewicza, Zdrojowa, Reymonta;
– układ alei kasztanowców wzdłuż granicy południowej przy promenadzie
– zwarty masyw drzew i krzewów
– układ alei przecinającej park, od ulicy Spacerowej do skrzyżowania ulic Zdrojowa – Mickiewicza
– układ ścieżki w północnej części parku z fragmentami dawnej nawierzchni z drobnej, kamiennej kostki,
– czytelne granice Placu Koncertów Porannych wyznaczone ulicami: Spacerową, Towarową, Mickiewicza
– bindaż grabowy
– układ alei lipowej wzdłuż południowej granicy Placu Koncertów Porannych przy ul. Spacerowej.
Podczas inwentaryzacji szaty roślinnej rozpoznano 31 gatunków i odmian drzew i krzewów:
klon zwyczajny, klon jawor, grab pospolity, lipa szerokolistna, lipa drobnolistna, jesion wyniosły, i jesion wyniosły odmiana zwisła, dąb szypułkowy, dąb czerwony, klon cukrowy, kasztanowiec zwyczajny, kasztanowiec czerwony, kasztan jadalny (Castanea sativa), topola, wiąz górski, buk zwyczajny, olsza czarna, robinia akacjowa odm. kulista, glediezja trójcierniowa, bez czarny, głóg jednoszyjkowy, śliwa wiśniowa, cis pospolity, żywotnik zachodni, świerk kłujący, tawuła, pigwowiec, berberys, róża dzika, forsycja pośrednia, irga.
Wśród tej roślinności gatunki drzew rzadko spotykane to kasztan jadalny i klon cukrowy.
Cała szata roślinna założenia parkowego tworzy cenny pod względem dendrologicznym, jak i kompozycyjnym, zespół zieleni komponowanej będący elementem historycznego układu przestrzennego dzielnicy uzdrowiskowej Kołobrzegu. Swojego zadowolenia z pisania do rejestru zabytków całego tego terenu nie ukrywa radny Krzysztof Plewko:
- Gatunki kasztanowca czerwonego, które kwitną na biało, to wyjątkowe gatunki. Zwróćmy uwagę, że w tym terenie są też mieszańce, które nie chorują, w przeciwieństwie do zwykłych kasztanowców. Zabiegaliśmy o wpisanie części tego terenu, a został wpisany do rejestru zabytków cały zespół parkowo – ogrodowy. Przy okazji przebudowy ulicy Spacerowej trzeba kłaść uważać, by ta inwestycja jak najmniej ingerowała w tę roślinność. Dobrze, że będzie tam ścieżka rowerowa, która idealnie wpisuje się w ciąg od ulicy Zwycięzców -dodaje radny.
Warto dodać, że kasztan jadalny, choć to prawdziwa rzadkość w naszym klimacie, owocuje właśnie o tej porze roku, z początkiem października wykształcają się z nich brązowe orzechy – będące jednocześnie nasionami – osadzone po dwa lub trzy w bardzo kolczastej okrywie. Dojrzałe owoce spadają na ziemię jak u zwykłych kasztanowców, a są źródłem m.in. dużej ilości białka, kwasów owocowych oraz witamin. Bardzo cenny na przeziębienia jest kasztanowy miód, który działa napotnie i wykrztuśnie. Sposobów użycia ich w kuchni również jest bardzo dużo.
“Pamiętajcie o ogrodach – przecież stamtąd przyszliśmy”. Roślinność wpisana w rejestr zabytków jest pod ochroną, stąd: ratujmy i chrońmy nasze zabytki – także te, które rosną i obdarzają nas swoimi darami, bo przetrwały lata całe, by dać nam to, co w sobie mają najlepsze. Odpłaćmy im tym samym.
