Wspomnienie pierwszej inscenizacji "Boju o Kołobrzeg" - rozmowa z Pawłem Pawłowskim

21 marca, w pierwszy dzień wiosny, przy budzącej entuzjazm słonecznej pogodzie, dziesięć lat temu po raz pierwszy odbył się w Kołobrzegu spektakl historyczny – Bój o Kołobrzeg. Inscenizacja była jednym z elementów obchodów 64. rocznicy walk o miasto, które stało się obok Pucka symbolem zaślubin Polski z morzem.

WALCZĄCY KOŁOBRZEG – rozmowa z Pawłem Pawłowskim, byłym dyrektorem Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, inicjatorem inscenizacji „Bój o Kołobrzeg”.

Niedługo, bo w najbliższą niedzielę, będziemy świadkami kolejnego widowiska historycznego, jakim jest inscenizacja walk o Kołobrzeg. Tymczasem mija dziesięć lat od jego pierwszej edycji, która powstała w znacznej mierze dzięki Panu, gdyż to Pan był wtedy dyrektorem Muzeum Oręża Polskiego.

Tak, to już mija dziesięć lat. Trzeba na początku zaznaczyć, że koordynatorem trwających od wtorku 17 marca, rocznicowych obchodów był płk rez. Włodzimierz Adam, dzięki któremu udało się pozyskać odpowiednie środki i wsparcie dla wydarzenia. Jako dyrektor Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu w latach 2008 – 2014 byłem pomysłodawcą i organizatorem tej imprezy w latach 2009 – 2010. Oprócz mnie autorem scenariusza był pan Marek Łukasik. W zespole koordynatorów zaangażowani byli również pracownicy Muzeum: Malwina Markiewicz, Katarzyna Koperkiewicz, Barbara Skomiał, Radosław Horanin. Graficznie wspierała nas kołobrzeska artystka-plastyk Joanna Marchewka. Były to pierwsze po II wojnie światowej tak duże i spektakularne pokazy, które miały na celu oddać charakter toczonych tu walk.

Takie wydarzenie nie mogło się odbyć bez szerokiej współpracy – dziś po dziesięciu latach przypominamy, komu zawdzięczamy takie widowisko. Udało się do inscenizacji wykorzystać każdy element otoczenia, nawet ulicę Towarową…

Tak, ten bogaty pokaz żywej historii Muzeum Oręża Polskiego zorganizowało we współpracy z Gminą Miejską Kołobrzeg i Starostwem Powiatowym. Wzięło w nim udział blisko 200 aktorów z grup rekonstrukcji historycznych z całej Polski. Przy zaangażowaniu historyków, pasjonatów i przyjaciół kołobrzeskiego muzeum, służb mundurowych, żołnierzy i marynarzy, nauczycieli i uczniów szkół z Kołobrzegu oraz Gościna, harcerzy, przedsiębiorców prywatnych a także urzędów, oraz przy pomocy patronów medialnych, zrealizowano wyjątkowe theatrum historica. Już od piątku w dzielnicy nadmorskiej przy ulicy Towarowej trwały prace nad tworzeniem scenografii do spektaklu. Dzięki przychylności dowódcy 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej p. Generała Andrzeja Malinowskiego i bezpośrednim zaangażowaniu płk Blicharskiego, Drużyna 3 Batalionu Zmechanizowanego w Trzebiatowie z 7 Brygady Obrony Wybrzeża w Słupsku, w ramach ćwiczeń budowała umocnienia ziemne, które już w Sobotę wykorzystała do realizacji zadania „Drużyna w obronie i natarciu”. Budowie barykady z zaciekawieniem przyglądali się kuracjusze i okoliczni mieszkańcy.

Tak, to było ciekawe zwłaszcza dla turystów, którzy nagle po prostu przenieśli się w czasie!

Z pewnością, bo już od godzin porannych zjeżdżały się do Kołobrzegu poszczególne oddziały uczestników spektaklu. Zakwaterowanie dla aktorów zapewnił Zespół Szkół Morskich, którego Dyrektor Lech Pieczyński oraz Kierownik internatu Ryszard Waśkowski ze zrozumieniem dla organizowanych uroczystości, zaproponowali gościnę w progach Zespołu Szkół Morskich.

Przypomnijmy, jak to się zaczęło dziesięć lat temu: najpierw popołudniowa konferencja prasowa „Przed wielką bitwą” w sali kinowej Arka Medical SPA – sponsora konferencji, przy ogromnej liczbie akredytowanych dziennikarzy, przybliżyła wszystkim zebranym cel, scenariusz i rys historyczny dotyczący spektaklu. Konferencję prasową z udziałem Członka Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego – Marka Hoka, Prezydenta Miasta – Janusza Gromka, Starosty kołobrzeskiego – Artura Mackiewicza, Dyrektora Hotelu Arka Medical Spa – Edyty Hołub, dr Hieronima Kroczyńskiego, płk rez. Włodzimierza Adama oraz Komitetu Grup Rekonstrukcji Historycznych: Marka Łukasika, Zbigniewa Juszkiewicza, Macieja Pawłowskiego oraz Pawła Staciwy, poprowadził właśnie Pan jako ówczesny dyrektor Muzeum Oręża Polskiego. Dodajmy, że w konferencji brali udział również przedstawiciele patronów medialnych wydarzenia – miesięcznika Odkrywca z red naczelną Izabelą Kwiecińską, Discovery Historia, TVP Historia, Polska Zbrojna, Radio Koszalin oraz TKK Kołobrzeg. Po części oficjalnej, uczestnicy obejrzeli spot reklamowy spektaklu prezentowany przez pana Stanisława Wolnego, Prezesa „Studia W” – agencji promocyjnej Discovery TVN Historia. I po konferencji…

Komitet Grup Rekonstrukcji Historycznych swoje obrady przeniósł do świetlicy w Zespole Szkół Morskich, gdzie do późnych godzin nocnych trwały negocjacje nad szczegółami scenariusza spektaklu. Sobotni poranek na ul. Towarowej powitał mieszkańców miasta oraz turystów słońcem, mocnym wiatrem i blisko 200 żołnierzami w historycznych mundurach. Kołobrzeg na ten jeden dzień z minuty na minutę zamieniał się w oblężony i zrujnowany Kolberg z końca marca 1945 roku. Trwały ostatnie próby, oznakowywanie terenu i dopracowywanie elementów scenografii. Hałas silników motorów był tylko preludium przed wielką bitwą, której czas wyznaczony na godzinę 12:00 wzmagał w uczestnikach i widzach poziom adrenaliny i zaciekawienia.

Na znak komentatorów spektaklu – w których wcielili się dyrektorzy Muzeum Oręża Polskiego – ( były) dr Hieronim Kroczyński oraz Pan jako obecny dyrektor, rozpoczęła się niemiecka obrona ostatnich przyczółków w kołobrzeskim porcie przed atakiem poszczególnych jednostek 1 Armii Wojska Polskiego, biorących udział w boju o Kołobrzeg.

Wojska niemieckie ukryte w okopach, schronach i bunkrach celnie raziły nacierających. Miotane z panzerfaustów, panzerschrecka i 37 mm armaty p. pancernej pociski skutecznie walczyły z lekkimi pojazdami rozpoznawczymi. Kiedy szturm nacierającej piechoty wsparł transporter opancerzony SU57, huk wystrzałów przeszedł w jedną wielką kanonadę. Mimo zaciętego oporu obrońców, impet polskich żołnierzy był jak walec rujnujący kolejne punkty oporu. Niestety celnym strzałem z pancerzownicy rakietowej, zniszczony zostaje transporter SU 57. Efektowne wybuchy pirotechniczne wzmagają wrażenia autentyczności pokazywanych scen opisanych w scenariuszu. W efekcie silnego ataku polskich żołnierzy znacznie osłabione oddziały niemieckie wycofują się do portu – ostatniego bastionu obrony w okolicy latarni morskiej. Barykada na ulicy Towarowej zostaje zdobyta. Biało czerwona flaga zatknięta na niej oznacza koniec pierwszego aktu spektaklu. Widzowie i fotoreporterzy mogą podobnie jak obrońcy portu, zająć dogodne pozycje do kolejnego etapu widowiska. Ciekawostką i dużym zaskoczeniem dla obserwatorów był udział wśród walecznych żołnierzy polskich Starosty kołobrzeskiego, który udanie debiutował w inscenizacji historycznej.

Przed nadzwyczaj licznie zgromadzoną publicznością odbył się wtedy drugi akt spektaklu. Trudno było znaleźć wolne miejsce. Reporterzy ryzykując ochlapanie wodą z kanału portowego podchodzą w pod samo serce ostatniej barykady tuż koło okrętu. Na galerii fortu Ujście i samej latarni morskiej – tłumy….

W porcie, przycumowany do nabrzeża, na falach unosi się okręt Muzeum ORP Fala stylizowany na okręt Kriegsmarine. Po raz pierwszy w Polsce w inscenizacji historycznej użyto okrętu wojennego! Resztki niemieckich obrońców oczekują na ostateczny szturm. Jedyną drogą ucieczki jest morze. Tylko nielicznym uda się dostać na ostatni odchodzący statek. W końcu przy wsparciu wielu pojazdów lekkich i transportera opancerzonego żołnierze polscy przechodzą do ostatecznego szturmu. Następuje widowiskowy atak, któremu towarzyszą efekty pirotechniczne. Po raz pierwszy na inscenizacjach, wylatuje w powietrze rozerwana pierzyna pozostawiona na barykadzie. Na długo pozostanie ona w pamięci aktorów widowiska. Podobnie jak i wodne fontanny oraz dymy jakie zasnuły pole walki. Niemcy próbują się ewakuować na okręt. Trwają walki o miejsce. Panuje chaos i rozprzężenie. Czerwone flary i zacięta walka. Nadjeżdża SU 57 a wraz z nim zdeterminowani żołnierze polscy. Po zaciętej walce – port wzięty! Tłum widzów miesza się z uczestnikami spektaklu. Każdy chce mieć zdjęcie z odzianym w mundur z epoki żołnierzem.

Trzecia część spektaklu to uroczysta msza i ceremonia zaślubin z morzem. Delegacja żołnierzy zanurza flagę w morzu i rzuca pierścień na znak zaślubin i nierozerwalnej jedności człowieka i morza. Odważniejsi aktorzy wchodzą nawet do wody. Dodajmy, że spektakl obejrzało kilka tysięcy widzów. Oprócz wrażeń i emocji mieli także możliwość zapoznania się z historią miasta dotyczącą ostatnich dni walk o Kołobrzeg. A po spektaklu…

Po spektaklu w porcie nastał czas pikniku wojskowego, grochówki z kuchni polowej, a zmęczeni rekonstruktorzy udali się na posiłek przygotowany przez załogę Pirackiej Przygody do reduty Solnej, gdzie przy pieczonym w ziołach śledziu mogli usłyszeć słowa podziękowania od Prezydenta Miasta, Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego, płk Włodzimierza Adama i Starosty kołobrzeskiego.

Dziękuję za rozmowę. Do zobaczenia przy kolejnej inscenizacji, która odbędzie się już w najbliższą niedzielę.

Rozmawiała: Żaneta Czerwińska

„Bój o Kołobrzeg” był pierwszą tego typu imprezą, jaka miała miejsce w Kołobrzegu od 64 lat. Pomysłodawcą wydarzenia był Paweł Pawłowski – Dyrektor Muzeum Oręża Polskiego, który wraz ze sztabem złożonym z pracowników muzeum oraz Komitetem Grup Rekonstrukcji Historycznej od kilku miesięcy opracowywał koncepcje, scenariusze i wszystkie szczegóły wydarzenia. Honorowy patronat nad wydarzeniem objęli: Prezydent Miasta Kołobrzeg oraz Starosta kołobrzeski. Wydarzenie odbyło się przy znacznym wsparciu finansowym Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, środków Miasta Kołobrzeg i Powiatu kołobrzeskiego a także przy bezinteresownej pomocy prywatnych firm i przyjaciół Muzeum.

Grupy Rekonstrukcji Historycznej, które wzięły udział w spektaklu:

GRH Pomerania 1945

Moto Military Młody i Stary z Koszalina

GRH Fallschirmjäger Rtg.1 „Zielone Diabły”

GRH Festung Breslau

LTRH – Lubuskie Towarzystwo Rekonstrukcji Historycznych

Podkarpackie Stowarzyszenie Miłośników Militariów

Stowarzyszenie GRH 3 Bastion Grolman

Theatrum Historica 503 Batalion Czołgów Ciężkich z Piły

GRH Wiking

GRH Pionierzy 39

GRH Panzer- lehr

Teatr Inscenizacji Historycznej z Wałcza

Reichshof 1944 z Rzeszowa

Pomorskie Muzeum Wojskowe w Bydgoszczy

GRH Legion

GRH Bluszcz

oraz niezrzeszeni Przyjaciele Muzeum Oręża Polskiego

Patronat medialny nad wydarzeniem objęły:

Discovery TVN Historia

TVP Historia

Miesięcznik Odkrywca

Miesięcznik Focus Historia

Tygodnik Polska Zbrojna

Polskie Radio Koszalin

Telewizja Kablowa Kołobrzeg

organizatorzy spektaklu

Urząd Miasta Kołobrzeg

Starostwo Powiatowe w Kołobrzegu

Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu

Komitet Grup Rekonstrukcji Historycznych

Kołobrzeska Żegluga Pasażerska

Wydarzenie pod honorowym patronatem

Janusza Gromka – Prezydenta Miasta Kołobrzeg

Artura Mackiewicza – Starosty kołobrzeskiego

autor scenariusza:

Marek Łukasik, GRH Pomerania 1945

konsultacje: Komitet Grup Rekonstrukcji Historycznych

Szczególne i serdeczne podziękowania organizatorzy kierują do:

Wszystkich aktorów spektaklu za czynny i bezinteresowny udział, których siła i zaangażowanie znacznie podkreśliły rangę uroczystych obchodów walk o Kołobrzeg.
płk Włodzimierza Adama za pomoc w organizacji wydarzenia
dr Hieronima Kroczyńskiego za wsparcie merytoryczne i komentarz historyczny
Pana Generała Andrzeja Malinowskiego – dowódcy 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej, oraz żołnierzy Drużyny Zmechanizowanej 3 Batalionu Zmechanizowanego w Trzebiatowie pod dowództwem płk Blicharskiego – 7 Brygady Obrony Wybrzeża w Słupsku, którzy budowali scenografię oraz czynnie wystąpili w spektaklu
Panów Mirosława Balickiego i Krzysztofa Kozieła – prezesów Kołobrzeskiej Żeglugi Pasażerskiej za wsparcie Muzeum w organizacji spektaklu
Marty i Rafała Michalskich z Centrum Atrakcji Wojskowych Bastion za udostępnienie sprzętu, pomoc w budowie scenografii spektaklu i wypożyczenie elementów umundurowania
Prezesa Ryszarda Kulawiaka, Pani Dyrektor Hotelu Edyty Hołub, Pani Dyrektor Biura Promocji i Marketingu – Anny Ziółkowskiej oraz do pracowników Działu Marketingu – Arka Medical Spa za organizację konferencji prasowej, profesjonalną opiekę i akredytację dziennikarzy.
Prezesa Jana Tomaszewskiego oraz Karola Freitaga z Jantar – Wody Mineralne, za współorganizację konferencji prasowej
Księdza komandora ppor Witolda Kosińskiego – kapelana wojskowego za odprawienie uroczystej mszy polowej.

Powiatowej Komendy Policji w Kołobrzegu za eskortę sprzętu ciężkiego, SKOT- a i haubicy 122mm oraz zabezpieczenie miejsca widowiska
Prezesa Ryszarda Malika oraz ratowników ze Specjalistycznej Jednostki Płetwonurków POSP Tryton za profesjonalna obsługę i czuwanie nad bezpieczeństwem imprezy.
Kołobrzeskiej Straży Miejskiej za czuwanie nad bezpieczeństwem widzów i aktorów
Uczniów Liceum Policyjnego z Zespołu Szkół Gospodarki Żywnościowej w Gościnie za profesjonalną obsługę i dbanie o bezpieczeństwo imprezy.
Joanny Marchewki– kołobrzeskiej artystki, plastyka za pracę nad plakatem do wydarzenia
Mariusza Komackiego – właściciela Firmy Mega z Warszawy – za wypożyczenie broni historycznej do spektaklu
Artura Sobieraja, właściciela firmy AS z Piotrkowa Trybunalskiego oraz załogi pirotechników za profesjonalną obsługę spektaklu i czuwanie nad bezpieczeństwem imprezy.
Krzysztofa Kłoskowskiego – prezesa firmy Hero Collection z Poznania za bezpłatne wypożyczenie mundurów
Jarosława„Jerrego” Bogusławskiego za ogólną pomoc w organizacji wydarzenia
Pani Edyty Banaszek –Dyrektor Centrum Promocji i Informacji Turystycznej za pomoc w promocji obchodów 64 rocznicy walk o Kołobrzeg
Pana Tadeusza Waśko i załogi Pirackiej Przygody – za przygotowanie pysznego posiłku dla rekonstruktorów oraz za udostępnienie gościnnych progów Reduty Solnej
Kołobrzeskich Kupców Solnych za pomoc w budowaniu scenografii i czuwaniu nad bezpieczeństwem imprezy
Pana Lecha Pieczyńskiego – dyrektora Zespołu Szkół Morskich – za gościnę i organizację noclegów dla rekonstruktorów
Pana Ryszarda Waśkowskiego – Kierownika Internatu Zespołu Szkół Morskich , za opiekę i wyrozumiałość dla żołnierzy z grup rekonstrukcji historycznych
Pana Stanisława Wolnego – Prezesa Zarządu oraz pracowników firmy Studio-W, za profesjonalną obsługę promocyjną wydarzenia
Pana Mariana Laskowskiego z Darłowa za pomoc w budowie scenografii
Harcerzy Hufca kołobrzeskiego, Związku Harcerstwa Polskiego za pomoc w organizacji spektaklu
Zakładu Przetwórstwa Rybnego Barkas – za przekazanie produktów potrzebnych do przygotowania posiłku dla rekonstruktorów
Hurtowni spożywczej Lech z Kołobrzegu za przekazanie artykułów spożywczych do przygotowania posiłku dla rekonstruktorów
Firmy Handmet ( Sławomir i Maciej Handke) z Gostynia za udział i wzbogacenie spektaklu historycznym pojazdem wojskowym – SU57
Państwa Barbary i Roberta Gauer oraz pracowników Wydawnictwa Kamera za pomoc w promocji wydarzenia
Pana Henryka Rupnika –Prezesa Zarządu Portu Morskiego Kołobrzeg, za wyrażenie zgody na zorganizowanie spektaklu w kołobrzeskim porcie.
Pana Jana Warchoła – Dyrektora Polskiej Żeglugi Bałtyckiej, za wyrażenie zgody na zamianę miejsc postoju okrętu Muzeum na czas spektaklu
Pana Mariusza Szuberta –Dyrektora Urzędu Morskiego w Słupsku, za wyrażenie zgody na zorganizowanie spektaklu w kołobrzeskim porcie.
Panów Marka i Pawła Kuźniewiczów z Latarni Morskiej za pomoc w organizacji spektaklu
Pana Bogdana Andziaka, właściciela firmy Konsorcjum Andziak, za pomoc w przygotowaniu posiłków dla rekonstruktorów
Pana Balcerzaka i Pana Nawrockiego, właścicieli stoisk handlowych w Porcie kołobrzeskim, za wyrozumiałość.
a także do wszystkich dziennikarzy, fotoreporterów, stacji telewizyjnych za zainteresowanie tą formą edukacji historycznej, działaniami Muzeum, oraz za udostępnienie relacji fotograficznych i filmowych.